مقدمه:

 در اکثر شرکتها و موسسات همواره نياز مبرمي به پرداخت هزينه ها و تهيه کالا و مواد مصرفي وجود دارد. به منظور ايجاد سهولت و تسريع در امرفوق، اين گونه پرداختها از محل وجوه تنخواه‌گردان صورت مي‌پذيرد. البته بايد توجه داشت در برخي موارد، پرداختها جنبه فوريت دارند يا دسترسي به امکانات بانکي ميسر نباشد، جهت پرداخت اقلام عمده نيز روش تنخواه‌گردان مورد استفاده قرار مي‌گيرد. که در اين صورت چنانچه پرداختهاي فوق الذکر از طريق بانک انجام گردد، به لحاظ تعدد پرداختها، اين امر باعث اتلاف وقت، پيچيدگي و ايجاد هزينه هاي اضافي ثبت و نگهداري مدارک خواهد شد.

تعريف تنخواه گردان:

تنخواه گردان عبارت است از مبلغ ثابت و از پيش تعيين شده که بصورت نقد يا موجود در بانک (حساب شخص مسئول تنخواه گردان) متناسب با حجم پرداختهاي نقدي شرکت جهت انجام خريد يا هزينه هاي جزئي در اختيار متصدي گذارده مي شود که پس از مدت معيني (زمان حد واريز) يا صرف ميزان معيني از وجوه فوق(مبلغ حد واريز) مطابق جمع هزينه هاي انجام شده براساس صورت خلاصه تحويلي، به وي بازپرداخت مي‌گردد.

هدف از ايجاد تنخواه گردان:

با توجه به مقدمه فوق ، اهداف اصلي ايجاد تنخواه گردان را مي توان بشرح ذيل خلاصه نمود :

الف – ايجاد سهولت و تسريع در امر پرداخت

ب – کاهش حجم و هزينه عمليات پرداخت از طريق بانک

ج - افزايش ميزان کنترل وجوه نقد

انواع حساب شامل 

1-حساب دائمی

2-حساب موقت

3-حساب مختلط 

حسابهای دائمی

این حسابها همانطوری که از نامشان پیداست ، دائمی هستند . یعنی ، فقط مربوط به یک دوره مالی نبوده ، مانده آنها به دوره مالی بعد انتقال می یابد . حسابهای ترازنامه ، از نوع حسابهای دائمی می باشند . در پایان هر دوره مالی ، حسابهای دائمی مانده گیری می شوند . سپس مانده های جدید در ترازنامه پایان دوره منعکس گردیده ، به دوره مالی بعد نقل می گردند . به حسابهای دائمی ، حسابهای واقعی نیز گفته می شود . 

حسابهای موقتی

این حسابها ، که حسابهای اسمی نیز خوانده می شوند ، با پایان یافتن دوره مالی بسته شده ، در نتیجه مانده آنها به دوره مالی بعد انتقال نمی یابد . کلمه موقتی ، توصیف کننده خوبی برای این حسابهاست زیرا آنها فقط در طی یک دوره مالی و به منظور طبقه بندی و محاسبه تغییرات حاصله در حساب حقوق صاحبان سرمایه افتتاح گردیده ، در طی این مدت ، تنها افزایشها را نشان می دهند و نمی توانند کاهشها را نشان دهند و سر انجام در پایان دوره مالی نیز بسته می شوند . 
حسابهای مربوط به صورت سود و زیان جزء حسابهای موقتی می باشند . زیرا همانطوری که گفته شد ، مانده این حسابها ( درآمد فروش ، خرید ، هزینه های مستقیم خرید ، برگشت از فروش و تخفیفات ، برگشت از خرید و تخفیفات ، تخفیفات نقدی خرید و فروش و کلیه هزینه ها ) به حساب خلاصه سود و زیان بسته می شوند . مانده حساب اخیر ، سود یا زیان ویژه دوره مالی است که به حساب سرمایه انتقال می یابد . در نتیجه در پایان دوره مالی ، مانده ای از این حسابها وجود ندارد که به دوره مالی بعد منتقل گردد. 

حسابهای مخلوط

این حسابها ، همانطوری که از نامشان پیداست ، مخلوطی از حسابهای دائمی و موقتی می باشند . بدین ترتیب ، در پایان دوره مالی ، با استفاده از تعدیلات ، آن قسمت از مانده حساب را که جزء حسابهای موقتی است ( باید به صورت سود و زیان انتقال یابد ، یعنی در محاسبه سود یا زیان ویژه دوره مالی موثر است و به حساب خلاصه سود و زیان بسته می شود ) ، از آن جدا می نمایند و مابقی را که جزء حسابهای دائمی است ، به ترازنامه پایان دوره انتقال می دهند . پیش پرداختهای هزینه ، پیش دریافتهای درآمد از حسابهای مخلوط می باشند.